URBAN.AZ
URBAN.AZ

Telegram Banner

Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1884-cü il yanvarın 31-də Bakının Novxanı kəndində dünyaya göz açıb. İslam dünyasının ilk demokratik və dünyəvi dövləri - Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaradıcılarından biri,  Azərbaycan siyasi mühacirətinin liderlərindən biri olub. 

Lakin siyasi fəaliyyətindən başqa, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə dövrünün tanınmış ədibi olmuşdur. İlk əsəri "Müxəmməs" "Şərqi Rus" qəzetində çap olunmuşdu. Bundan sonra Rəsulzadə "İrşad", "Tərəqqi", "Füyuzat" kimi dərgilərdə müxtəlif məqalələrlə çıxış edirdi. 1908-ci il dekabrın 5-də Məhəmməd Əminin "Qaranlıqda işıqlar" pyesi tamaşaya qoyulmuşdu. Pyesin əsas süjet xəttini, əlbəttə ki, azadlıq ideyaları və istiqlaliyyət təşkil edirdi. 1925-ci ildə İstanbulda Rəsulzadənin "Əsrimizin Səyavuşu" əsəri dərc olunur. Əslində bu əsəri Məhəmməd Əmin daha öncə, Lahıc da bir evdə bolşeviklərdən gizlənərkən yazmışdı. O zaman həmin evdə Firdovsinin "Şahnaməsi"ni oxuyaraq, əsərdən ilhama gəlmiş, iki gün içində "Əsrimizin Səyavuşu" əsərini ərsəyə gətirmişdi.

 Əsərdən kiçik bir parça: "Ey gənclik! Ey əsrimizin Siyavuşunun böyümüş oğlu! Sənin öhdəndə böyük bir vəzifə var. Səndən əvvəlki nəsil yoxdan bir bayraq, müqəddəs bir ideal rəmzi yaratdı. Onu min müşkülatla ucaldaraq dedi ki: — Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz! Bunu deyərkən o, bu günkü öksüzanə mənzərəni hesaba almamış deyildi. Bu onun tərəfindən təsəvvür olunmuşdu. O, sənin o zaman bu bayrağı gənc çiyinlərinə alıb məsumanə bir tərzdə küçə-küçə dolaşaraq: "Irəli, irəli Azərbaycan əsgəri" - deyə əsgər kimi addım atmağını görmüşdü və bu sözü cəsarətlə söyləmişdi. Əlbəttə ki, sən onun bu ümidini qırmayacaq, bu gün parlament binası üzərindən Azərbaycan türklərinin yanıqlı türkülərinə mövzu olmuş, ürəklərinə enmiş bu bayrağı təkrar o bina üzərinə dikəcək, Böyük Dəmirçinin geri dönüşünü görüncə onun tərəfinə keçəcək, bu yolda ya qazi, ya şəhid olacaqsan".

Onun "Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı" (1950-ci il) və "Çağdaş Azərbaycan tarixi" (1951-ci il) kitabları artıq mühacurət illərində yazılmış samballı əsərlər hesab olunur. 

Rəsulzadə 1955-ci il, martın 6-da Ankara Universitetinin tibb fakültəsinin klinikasında "Azərbaycan, Azərbaycan, Azərbaycan!" sözlərini deyərək, dünyasını dəyişdişdir.

Mayıs duyğuları, 1955 (son şeyri)

İlk çağındaydı gözəl mövsümün,
Qışdan çıxılmışdı, bahar gəlmişdi.
İyirmi səkkizində idi Mayısın,
Azərbaycan İstiqlala girmişdi.

Erkən qopdu bir qasırğa quzeydən,
Baharımız, heyhat döndü qış oldu.
Azərbaycan Moskovların əlində,
Əsarətin zəhərini dadmış oldu.

Azərilər sarsıldı bu zərbədən,
İstilaya qarşı üsyanlar oldu.
İstiqlalı bir kərə dadmış millət,
“Hürriyyət” fikrinə candan vuruldu.

Milli fikir toxumları səpildi,
İslatdı torpağı axan qızıl qan.
Bu əkindən yarınki bir baharda,
Əlbət bitər bir yeni Azərbaycan.

Şiddətliysə əgər mövsümün qışı,
Yeni bahar, demək, parlaq olacaq.
Verdiyimiz qurbanların bahası,
Bizə yalnız hürriyyətlə dolacaq.

Tarixin yenə gözəl bir çağında,
Qaranlıq qış keçib, bahar gələcək.
Hər hansı bir ilin aydın günündə,
Azərbaycan İstiqlala girəcək!

 


Şərhlər