Biz isə düşüncə fabrikindən bir həkimin bloqunu təqdim edirik.

İnsanlar qorxudan ağıllarını itirərək özlərini axtalayır, cəzalandırır, qadınlar bacılar cəmiyyətlərində birləşirdilər. Və budur, flagellantların, harayçıların, peyğəmbərlərin yürüşləri başlayır. Başqaları isə ölənəcən yeyir, ifrata varır, içir, pozğunluq edirdilər. Qanları axan flagellantlar al-əlvan karnaval maskaları geyinmiş sərxoşların yürüşləri ilə qarşılaşırdılar.

Lion Feyxtvanger “Eybəcər hersoginya Marqarita Maultaş”

Ebola virusunun Azərbaycana yayılması təhlükəsi iki ay bundan əvvələ nisbətən daha aşağıdır. Emosiyalar sönüb, həyəcan azalıb, və deməli, yerli oxucu bölüşmək istədiyim imformasiyanın heç olmasa yarısını qədul etmək iqtidarındadır. Mən, Orucov Z.V. - Bakı klinikasının qaraciyər xəstəlikləri şöbəsinin terapevt həkimiyəm. ABŞ-ın CDC-nin son (2014) məlumatlarına və RF-in metodoloji məsləhətlərinə əsaslanıram. Vətənimi mən çox sevirəm, amma bu gün üçün yerli, ciddi, müasir informasiya mənbəyi tapmıram. Məlumatı mümkün qədər rahat dildə bölüşəcəm. Məqalə tibbi təhsili olmayan sıravi vətəndaş üçün nəzərdə tutulub.

Ebolanın RNT-viruslara aid olması sizə, yəqin ki, maraqsızdır. Virusun 1976-cı ildə kəşfindən bəri onun 5 yarımnövünün tapılması maraqlı olsa da, tamamilə gərəksizdir. Ancaq onu deyərəm ki, xəstəliyin son partlayışı onun “Zahir” və ya EBOV yarımnövü ilə əlaqədardır.

Bütün oxuculara maraqlı olan isə infeksiyanın yayılma yollarıdır. Ebola virusu infeksiyalaşmış ölü və ya diri insan və heyvanların dəri, selikli qişa (cinsi əlaqə, öpüş), qan, orqanları ilə bilavasitə kontakt vasitəsilə ötürülür. Çirklənmiş tibb və qeyri-tibb avadınları ilə kontakt da yoluxmaya səbəb olur. Bunu bilmək vacibdir. Çünki xəstəliyin bu dəfəki yayılmasına, insanların həkimin məsləhətlərini dinləməyərək ölmüş qohumlarının dəfn mərasimlərindən imtina etməmləri səbəb olmuşdu. 21-ci əsrdə belə nadanlıq! Ebola virusunun su və ya hava vasitəsilə ötürülməsi sübut olunmayıb və çox guman ki, qeri-mümkündür.

Bunu bilmək vacibdir! Sperma vasitəsilə yoluxma sağalmadan 7 həftə sonra belə mümkündür. Ona görə təkidlə məsləhət görürük ki, sağalmadan sanra 3 ay müddətində cinsi əlaqədən çəkinəsiniz. 7 həftə 3 aydan qısa müddət olmasına baxmayaraq, bu məsləhətə riayət etmək vacibdir. Çünki virusun xüsusiyyətləri yetərincə öyrənilməyib. Həmçinin, epidemiologiyası da.

Yuxarıda yazılanlardan tibb işçiləri və həkimlərin xəstəliyə necə yoluxduğu aydın olur. Ona görə də, tibbi personalın ölkə ərazisi və regionda Ebola virusu ilə yoluxma hallarının olub-olmamasını bilmək çox vacibdir. Yeri gəlmişkən, 2014-cü il avqustun 22-də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) dünyada 2615 xəstəliyə yoluxma halının qeydiyyatdan keçməsi haqda məlumat yayımlamışdı. 1528 halda xəstəlik təsdiq olunmuşdu. Bunlardan 1427-si ölümlə nəticəlmişdir. Lakin həmin ilin 19 sentyabrında ÜST daha bir maraqlı məlumatla bölüşdü. Yoluxmuş 318 tibb işçisindən 151 nəfəri tələf olmuşdu. Beləliklə, xəstəliyin ümumi ölüm faizi 93% olduğu halda, tibb işçiləri arasında isə, görünür, tibbi yardımı vaxtında aldıqlarına görə cəmi 47% təşkil etmişdir. Ümumilikdə, müxtəlif ölkələr üzrə xəstəlikdən ölmə halları 50% - 90%  arasında dəyişir.

Təşvişə düşüb insanlardan qaçmamaq üçün bunu bilmək lazımdır ki, simptomların biruzə vermədiyi inkubasiya dövründə (2-21 gün) yoluxmuş insanlar tamamilə təhlükəsizdirlər. Bəs hansı simptomların? Hərarətin kəskin qalxması, ümumi zəiflik, əzələ ağrıları. 5-ci gün səpmə ola bilər. Daha 5 gündən sonra qusma, ishal, qarın ağrıları əmələ gəlir. Hamilə qadınlarda qanaxmalar və düşük təhlükəsi olur.

Profilaktika yolları varmı? Xəstəlikdən qorunma yolları Ebola virusuna yoluxma yolları barədə dediklərimdən aydın olur:

• Şəxsi gigiyenaya riayət etmək

• Tibb müəssisələrində lazımı qaydalara əməl etmək (xalat, maska, əlcək, avadanlıq və alətlərin təmizlənməsi, tullantıların utilizasiyası)
• Öskürək etiketinə əməl etmək
• Ebola virusundan ölmə hallarında dəfn mərasimlərindən imtina etmək
• Sağalmadan sonra 3 ay müddətində cinsi əlaqədən imntina etmək
• Ebola virusu ilə yoluxan insanlarla kontaktda olanları nəzarət altında saxlamaq

 Nəyi etmək lazım deyil:

• Yoluxma zonasında hamıdan çəkinmək
• Tibb personalından başqa qalan müxtəlif şaman, şarlatan,dəlilərə inanmaq
• Özünümüalicə ilə məşqul olmaq
• Məsuliyyətsiz “cəngavərlik” və ya “etibar” nümayiş etdirərək təhlükəsizlik qaydalarını pozmaq.

Niyə mən bunları sizə deyirəm? Hər şey çox sadədir. Ebola - qorxulu xəstəlikdir. Lakin sağ qalma şansı həmişə var. Və siz xəstəlik haqda nə qədər çox məlumatlısınızsa, bu şans bir o qədər yüksəkdir. Xəstəlikdən necə qorunmaq lazım olduğunu, özünümüalicənin gərəksizliyini, xəstəliyin sərhəd tanımadığını, dini etiqadlara hörmət etmədiyini, yalnız tibbi yanaşmanı qəbul edərək məhsuldarlığını azaltdığını bilməlisiniz. Diaqnozu necə qoymaq olar, xəstəlik necə inkişaf edir, onu necə müalicə etmək olar - bunlar həkimlərin və ümumilikdə səhiyyə sisteminin problemidir. Ebola ilə mübarizənin effekti səhiyyənin mütəşəkkil reaksiyasından asılıdır. Məhz səhiyyə sistemi Ebola virusu ilə mübarizə apara bilər. Və ən əsası, virusun mövcud olmadığını söyləyən axmaq skeptik və şarlatanlara inanmaq lazım deyil. Sağlam olun!