Mən necə də əzab çəkirəm... nəyə görə Allah mənə ölüm göndərmir?

Oğlum, sənə nə olub, sən kimin günahlarına görə əzab çəkirsən?

Hamı mənə deyir: bəsdir, sakitləş, sənin başqa uşaqların da var, nəvələrin böyüyür, sən isə bu illər ərzində bir dəfə də gülməmisən. Mən necə gülə bilərəm ki, caımın, qanımın bir parçası düşmənlərin içində yaşayır. Yaşayırmı?

Qürurlu, azad kişinin qul kimi yaşamasını həyat adlandırmaq olarmı?

Mənə deyirlər: görürsən, Anaxanımın oğlunu dəyişdirdilər, "Qırmızı Xaç" şəkillər gətirib, sənin oğlunun şəkli də yoxdur, yəqin düşmən torpağında ölüb-gedib.

Amma ana qəlbim hiss edir ki, o sağdır, özü də o torpaqlar düşmənin deyil, öz torpaqlarımızdır, düşmən taptağı altında ağlar qalıb. Əminəm ki, bu torpaq mənim oğluma güc verir, ölməyə qoymur, Bilirəm, o mənim yanıma qayıdacaq...

Bəlkə o gözləyir ki, mən onun yanına gəlim, yuxusunda doğma Xocalını görənlərlə birlikdə.

Mənim 80 yaşım var... Deyirlər ki, illərlə insanın hissləri kütləşir, cavanlıqdakı kimi ağrını hiss etmirsən... Onu deyənlər cavanlıqda da heç nə hiss etməyiblər. Əgər qocalıqda heç nə hiss etmirsənsə, içimdəki bu göz yaşları, ürəyimi sancan bu ilan hardandı?

Mən 92-ci ildə düşmən ordusu qarşısında ölməyə hazır idim, amma məni güclə alovun içindən çıxartdılar. Oğlum, sən məni aldatdın, dedin: bacardığın qədər tez qaç, mən cavanam, meşədə sənə çataram. Amma o mənə çata bilmədi, çünki doğma torpaqları qoyub qaçmaq fikri yox idi. Mənim İsmayılım döyüşsüz təslim olmazdı, həmişə deyərdi ki, sağ düşmənin əlinə düşməyəcək. Görünür, güllələrini saymayıb. Bir dənə gülləsi çatmayıb ki, canını qurtarsın.

Bilmirəm, onun üçün hansı daha yaxşı olardı: ölmək, yoxsa sağ qalmaq. Allah bizim millətə imtahan göndərib, bəlkə də günahlarımıza görə cəza gəndərib. Məyər günahımız belə böyük idi ki, 23 ildir, mən gecələr yata bilmirəm?

Oğlum hər gecə onu son gördüyüm kimi, qana boyanmış yuxuma girir. Yaralı çiynindən axan qan paltarının üstündə donub qalıb, partlayan raketlərin və tənha ayın işığı onun arıq, hisdən qaralmış, tüklü üzünü işıqlandırır.

- Oğlum, dəqiq mənə çatacaqsan?

- Hə, ana, qaç, sənsiz hara gedəcəm? Gəlib çatacam, qoy Aqili çıxardım.

Bacarmadın, Aqil öldü, sənin haqda da heç kəs heç nə bilmir.

Siz də inanmırsınız ki, oğlunuz sağdı? Hər şeyi hiss edən ana qəlbinə inanmısınız?

Bu yaxınlarda Qırmızı Xaç sümüklər gətirmişdi. Ora, sərhəd rayonlarında birinə getdim ki, bir vaxtlar insan olanların qalıqlarına baxım. "Hamısı cavandır" - dedilər, ürəyim əsdi, ola bilməz ki, mənim İsmayılım bu sümüklərin içində olsun. O axı sağdır.

Analiz elədilər, DNT adlanır. Biz Qarbağda meşələr və dağların gözəlliklərinə tamaşa edərkən, evimizdə qonaq olan insanlara inandığımız vaxt, sən demə, elm xeyli irəliyə gedib. İndi bir sümük parçasına görə də bilmək olar ki, bu bədbəxt ölümlə kim ölüb ki, onu heç dəfn də etməyiblər...

Avam millətim, əfəl millətim. Üzünə gülən hər kəsin dediklərinə inanır. Xırda diqqət qarşılığında qəlbini, dədə-baba evinin olduğu torpağını verir. Hər gün fikirləşirəm: biz o köpək uşağını ürəyimizin üstündə bəsləməyib, çoxdan qovlasaydıq, necə olardı? Onda, oğlum, sən də mənim yanımda olardın. Mən dəninlə, sənin gözəl arvadınla yaşayardım, nəvələrin üstünə qışqırar, acıqlanardım. Sən də hər axşam işdən gələn kimi, məni öpüb-qucaqlayardın. Səni o qanlı geyimdə gördüyün günə kimi belə idi.

Canımın bir parçası, hardasan? Yəni mən səni görmədən, qucaqlamadan, ətrini almadan, üzünə sığal çəkmədən öləcəyəm?

Sənin cavan əllərin kobud işdən və o silahdan kobudlaşıblar. Bu yaşında sən cavan arvadını qucaqlamalı idin, avtomatı yox. Zəif kişicikləri pəhlivana, namuslu kişiləri isə gücsüz uşaqlara çevirən bu dəmir parçasını fikirləşənə lənət olsun!

Nə yaxşı ki, atan, onun babasının evində gəzən düşmən çəkmələrini görmədi. Oturub orda, yuxarıda, sakitcə bizə baxır. Bax gedən ağrini hiss eləmir, qocalan deyil. Çünki mənə ağırdı, çox ağırdı.

"Qırmızı xaç" mənim qanımı yoxladı, dedi: "Ana, get, sənin oğlun burda yoxdur. Bu, başqalarının oğullarıdır". Mən də getdim, amma sakit ola bilmədim. Heç bir sümük binanın qarşısında duran insanların uşaqları, ataları, əmilərnə məxsus deyildi, o sümüklər başqa uşaqların idi, onları anaları hələ də gözləyirdi...

Mən artıq qocayam, o günü görməyə bilərəm, amma yalvarıram ki, O mənə ğvaldəm qarşısında son borcumu yerinə yetirmək üçün güc  və möhlət versin. Öz düalarımla lap Allahı çaşbaş salmışam. Yəqin O mənin haqqımda unudub.

Uşaq olanda, başqa müharibə gedirdi. Hamı aclıq çəkirdi. Mən də, həmçinin. Amma sonra müharıbə qurtardı və sakit həyat başladı. Torpaqda işləməkdən belim bükülmüşdü. Hər il Qarabağ torpağı zəhmətimiz qarşısında inanılmaz bəhrə verirdi. Biz özümüz də yeyirdik, qonaqlarımızla da bölüşürdük. İndi də onlar bizim torpağımızdan bizi qovub, ağalıq edirlər. Yəqin, Allah bizim torpağımızı da unudub, əgər bunların baş verməsinə imkan verirsə. Qadınlar mənə deyir ki, belə sözlər demə, elə bil ki, mən deməsəm, O bunların hamısını ürəyimdən oxuya bilməyəcək.

Amma yenə də səni görəcəyimə ümid edirəm, mənim balam. Bilirəm, tale bizim üzümüzə güləcək.

Deyirlər ki, dərddən ölmək olar. Mənə elə gəlir ki, mənim ağrım mənə yaşamaq və gözləmək üçün güc verir.

Əziz oğlum, adamlarımız Qarabağa qayıdacaqlar, mən də onlarla birlikdə. Mən səni tapacam. Mən səni qucaqlayacam, ətrini içimə çəkəcəm, üzünə sığal çəkib, sakitcə atanın yanına köçəcəm. Bircə ölmə, İsmayıl, yalvarıram...

Ümid və inamla,

Kubra İsmayılova, oğlunu gözləyən xocalı sakini...