Sürətlə inkişaf edən şəhər həmişə insanları cəlb edir. Yerin altından çıxan mənbəyin ölü səhranı necə gözəlləşdirdiyini müşahidə etmək möcüzəyə bərabər idi. Belə şəhərlər təkçə avantüraçı və qəpik dalınca qaçan insanlar üçün deyil, yaradıcı adamlar üçün də olduqca maraqlı olurdu. Yeni yaranan həyatın dəhşətli ritmi, ürək döyüntüsü insan şüurunun dərinliklərinə daxil olaraq, qəlbini riqqətə gətirirdu. Şərqin sirli pərdəsi dahi insanları Bakıya cəlb edirdi. Bir zamanlar...

Bakını iki dəfə ziyarət etmiş Qorkiy, onun haqqında çoxsaylı oçerklər yazmışdır. Ən yadda qalan sətirləri isə baunlar olmuşdur: "Səhərdən axşama kimi dəli kimi istehsalat boyu gəzmişəm. Neftlə islanmış qüllələrin arasında dolanaraq, zahirən dibsiz görünən yaşıl-qara yağ gölməçələrinə tamaşa etmişəm. Yerdəki yaşıl gölməçələr açıq yaranı xatırladır, ayağımın altındakı qum cırıldamırdı, marçıldayırdı.

Düma-ata, XIX əsrin 50-ci illərində Bakıya gəlişi zamanı netf istehsalına heyran olmuşdu. O zamanlar onlar təzə-təzə inkişaf etməyə başlayırdılar və kiçik sahəni əhatə edirdilər. Yazıçı ölkənin koloriti, mədəniyyəti, ənənələrindən riqqətə gəlmiş, bu haqda 1859-cu ildə nəşr olunmuş "Qafqaz" kitabında yazmışdı.

Tur heyerdal şəhərimizin və ölkəmizin dolanmış ip yumağını xatırladan tarixinə valeh olmuşdu. Alban məbədləri isə onun xüsusi marağına səbəb olmuşdu və Heyerdal belə bir fikir irəli sürmüşdü ki, skandinavlar Qafqaz əsilli ola bilərlər.

Bakıda 4 dəfə olmuş yesenin buhaqda poema, "Əlvida, Bakı..." şerinin daxil olduğu "Fars motivləri" şeyrlər silsiləsini yazmış və özünü neft çayına ataraq, həyatına qəsd etmiş və möcüzənəticəsində sağ qalmışdı.

Bu gün Bakıya yumoristlər, müğənnilər, azisəbənzər şəxsiyyətlər gəlir, zal dolu tamaşaçı toplayır, qısamüddətli təəssüratdan başqa tamaşaçıya heç nə bəxş etmir, daha yeni ulduzun peyda olmasından sonra isə unudulurlar. Əslində hələ neft də tükənməyib, həyat da öz ritmi ilə davam edir, amma yenə də nə isə dəyişib. Bir zamanlar Dümanı, Heyerdalı, yesenini Bakıya cəlb edən görünməz sərvəti itirmişik.