Bu ada haqqında çoxsaylı kitabların yazılmasına baxmayaraq, alimlər dəqiq bir qərara gələ bilmirlər. Bəzilərinin fikrinə görə, adada eramızın 300-400-cü illərində məskən salınmışdır, digərlərinin rəyinə görə isə 1200-cü ildə. Adanın sakinlərinin hansı xalqın nümayəndələri olduqları barədə də bir məlumat yoxdur. Genomika və dilə görə, onlar Polineziyadan olmalıdırlar. Amma mədəniyyətlərində ink mədəniyyəti ilə də bir sıra paralellər sezilir.

Yazılarına gəldikdə isə, o, mövcud olan heç bir yazıya bənzəmir. Burada da alimlərin rəyləri üst-üstə düşmür. Bəziləri söyləyir ki, ronqo-ronqo yazısı adaya Hindistandan gəlib, bəziləri isə bu yazının Cənubi Amerika mənşəli olduğu fikrindədir. Necə olursa-olsun, amma bu daş lövhələrin üzərindəki yazıların mənası hələ də aşkarlanmayıb.

Pasxa adanı itmiş materik haqqında əfsanələrlə də əlaqələndirirlər. 1687-ci ildə pirat Edvard Pirs Sakit Okeanda yolunu azaraq, üfüqdə daö zirvələri görür. Lakin görüntünün ilğım olub-olmadığını təsdiqləmədən o, tanış cərəyan taparaq, Cənubi Amerika sahillərinə doğru yol alır. Lakin gördükləri haqda gəmi jurnalına qeydlərini edir. O vaxtdan itmiş materikin axtarışları başlanır. Onu həmçinin, Atlantida da adlandırırlar. Əlbəttə, materiki tapmasalar da, yüzlərlə Okeaniya adalarını aşkar etdilər. Pasxa adasının kəşfindən sonra isə Edvard Pirsin müşayidələrini bu adanın hesabına yazdılar.

Adada maraq doğuran - bütün ada boyu səpələnmiş nəhəng heykəllər - moailərdir. Ola bilsin ki, bu heykəllər də adaya ink mədəniyyəti ilə birgə gətirilib. Belə heykəllərdən Peruda da var. Amma bu təriqət tam bir sivilizasiyanın məhvinə səbəb olmuşdur. Heykəllərin daşınması üçün istifadə olunan palmalar məhv olmuşdur. Su eroziyası isə torpağın münbit qatını yuyaraq, aparmışdır. Nəticədə, adanın əhalisi aclıq çəkərək, demək olar ki, tamamilə məhv olmuşdur.