Çoxlarımız bu yaxınlarda Azərbaycanı dəhşətə gətirmiş videi çəkilişini xatırlayır- kişi özünü Koroğlu metrosu qarşısındakı körpüdən ataraq, həyatına son vermək istəyən qadını videoya çəkirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, bu körpü artıq bədbəxtdir... FHN onun yanında sui-qəsdçilərə xüsusi yardım stansiya açsa, pis olmaz. Qorxuram ki, devalvasiya və inflyasiya fonunda bu,çox aktual olsun. Beləliklə, həmin bu videooperator nəinki olanların çəkilişini aparır, üstəlik də qadını tullanmağa sövq edərək : "Tullan da!" deyərək qışqırırdı.
Bu günlərdə isə 5-ci mərtəbənin eyvanından düşən yoldaşını tutub saxlamağa çalışan kişinin dəhşətli səhnəsi çəkilmişdi. Təəssüf ki, uğursuz cəhd idi. Qadını xəstəxanaya apardılar, şahidlərdən kimsə eyvana yaxınlaşıb,qadının zərbəsini yumşaldan tədbirlər görməyi ağlından belə keçirmədi.
Psixoanalitik Elvin Əkbər insanlarda özgənin ölümünü görmək həvəsinin, başqalarının dərdinə təəssüf hissinin olmamasının və uşqlarda aqressiya hallarının çoxalmasının səbəblərini açıqlamağa çalışdı.
Son zamanlar nəinki özünəqəsdlərin sayı, hətta bu suiqəsdlərə və bədbəxt hadisələrə insanların reaksiyası və marağı artıb. Bizim cəmiyyətimizə nə olub? Nəyə görə kömək etmək əvəzinə biz kameralarımızıəlimizəalıb, özgə dərdini həkk etməyə çalışırıq?
Buahlın izahı kimi bir sıra faktları gətirməkolar, amma ən əsas ikisini qeyd edəcəm. Hamiya məlumdur ki, Qədim Romada amansız qladiator döyüşləri keçirilirdi ki, bu göstərilər zamanı ya insan vəhşi heyvanı öldürür, ya da ac heyvan insanı parçalayırdı. Romalılar belə göstəriləri çox sevirdilər. Məmbələr inansaq, arenalar özgə ölümünə tamaşa etmək istəyən tamaşaçılarla dolub-daşırdı. Yüzillərdən sonra kütlə maraqla açıq edamlara tamaşa edirdi.
Sui-qəsd hallarını telefona çəkərkən, qurbanların ünvanına acı tikanlı sözlər deyərək, onu bu addımı atmağa sözq edərkən biz sanki kütlənin özgə ölümünü görmək azsunuda gözlədiyi həmin zamanlara qayıdır, "daxilimizdəki vəhşi heyvanın" "aclığını yatırmağa" çalışırıq.
İstər bioloji, istər sə də psixoloji təkamül yalnız bir istiqamətli olmalıdır- o bizi yalnız irəliyə aparmalıdır. Halhazırda cəmiyyətimizdə baş verən hadisələr isə, təəssüf ki, deqradasiyadan xəbər verir. Belə hallar ayrı-ayrı insanlarda təsadüf ediləndə, patologiya hesab olunur. Lakin bunu hər addım başı müşahidə ediriksə, bu artıq sosial kollektiv psixoz adlanır.
İkinci faktor - insanların özgə dərdinə şərik olmaması, onlarda təəssüf hissinin olmamasıdır. Elementar olaraq, dəfələrlə küçədə yıxılan və ya özünü pis hiss edən insanın yanından düz keçən piyadalara rast gəlmişik.
İnsanlar arasında ictimai baəlar məhv olmağa başlayıb. İnsanlar bir-birindən uzaqlaşır, hər kəsən öz problemləri ilə məşğuldur, hərənin bir dərdi var. Sanki geriyə sayım başlayıb və internet bu işdə vacib rol oynayıb - o, real həyatı virtual həyata dəyişib. İnsanlar gec=gec görüşür, zəngləşirlər, amma daim sosial şəbəkələrdə ünsiyyətdədirlər.
Bu gün KİV reytinq dalınca qaçaraq, kriminal xəbərləri maksimal dərəcədə işıqlandırırlar, bu da insanların aqressiyasını artırır.
Təəssüf ki, belədir. Biz nə qədər çox qətllər, zorlama halları, bədbəxthadisələr haqda xəbərlər eşidiriksə, bir o qədər onlara öyrəşirik, bu bizim üçün adi hala çevrilir. Yaxşı və pis əməllərin sərhəddi olduqca sarsılıb, insani dəyərlərin eroziyası baş verir.
Belə xəbərlər müxtəlif yaşlı insanların psixoloji vəziyyətlərinə necə təsir edir?
Son illərdə uşaqlar arasında fobik nevrozlar, yaşlı insanlarda isə depressiyaların ağır formalarının sayı artıb. Suiqəsdlərin yaşı azalıb, cinayətkarlıq dərəcəsi isə yüksəlib. Belə verilişlərin və ya xəbərlərin məşhurlaşması "gizli cinayətkarın" oyanması üçün şərait yaradır. İnsanların mümkünlük həddi enir. Hər dəfəKİV-də bir neçə yüz manata və ya itin hürməsinəgörə insanların qətlləri barədə xəbəri eşidən insanların mümkünlük həddi bir qədərdə düşmüş olur. KİV tərəfindən bütün cinayətlərin təfərrüatlarının açıqlanması, qanlı bıçaqları, və ya qan gölməşələrini göstərən kadrlar insanların psixikasına müsbət təsir göstərə bilməz.
Yeniyetmələr arasında aqressiyanın artmasınıçox vaxt internetin onların şüurlarına təsiri iləəlaqələndirirlər. Uşaqları bu şərdən necə qirumaq olar? Onlara neçə yaşından sonra internetə "başvurmağa" icazə vermək olar?
Yadınızdadır, əvvəllər yay axşamları həyətlərdən uşaqsəsləri gələrdi? Bu gün bizdə uşaqgülüşünü qıtlığı var. Bu gün uşaqlar günlərini müasir qədcetlərlə keçirirlər,doğulandan onlara öyrəşməyə başlayırlar. Uşaqları konsultasiyaya gətirəndə,adətən sual verilir ki, onlar hansı oyuna üstünlük verirlər. Çoxları deyir ki, futbola.Növbəti sualı verməmiş, anlayıram ki, söhbət elekrton oyundan gedir. Uşaqlar üçün kompüter oyunları əsl xəstəliyə çevrilə bilər. Uşaqlarınbeynindəbeləbir sual meydana gəlir: əgər virtual aləmdə öldürmək,dağıtmaq mümkündürsə, nəyə görə bu, real həyatda mümkün olmasın? Real həyat keyfiyyətlərinin qiymətsizləşdirilməsi baş verir.
Valideynlər 13-14 yaşına qədər övladlarının sosial şəbəkələrdəki və "Beynəlxalq şəbəkədəki" addımlarını nəzarət altında saxlamalıdırlar. Öz həyat tərzləri ilə onlar uşaqlarına nümunə olmalıdırlar. Ata və ananın gecə saat 3-ə kimi sosial şəbəkələrdə oturmasına uşaq nə reaksiya verə bilər? Uşaqğınızı dəyişmək istəyirsinizsə, əvvəlcə özünüzü dəyişin. Qeyd edim ki, ÜST internet-asılılığı narkomaniya, alkoqolizm kimi ciddi xəstəliklərlə bir sıraya daxil etmişdir.
Əsas dərk etməli olduğunuz - uşağın bütün gördüklərini süngər kimi hopdurmasıdır. Zamanla,o,bunları ya öz ya da ətrafındakıların üzərində sınaqdan keçirmək istəyəcək. Şəbəkədə uşağın başına gələ biləcək daha bir bədbəxtlik - müxtəlif fırıldaqçıların, manyakların, pedofillərin ona marağıdır. Valideynlər, diqqətli olun!
Uşaqlarda aqressiyanın dərəcəsi, ilk növbədə, valideynlərdən asılıdır. Uşaqlarımızın nə etdiyi barədə, həmçinin, özümüzün nə etdiyimiz barədə ciddi-ciddi düşünməliyik.
