20 yanvar 1990-cı ildə gecə yarısından sonra Sovet qoşunları Bakıya daxil oldular və nəticədə onlarla günahsız insan həlak oldu. Rəsmi məlumatlara görə o qanlı gecə 147 mülki şəxs öz həyatını itirdi, 744 nəfər xəsarət aldı, 841 nəfər isə qanunsuz olaraq həbs edildi.
Ölənlərdən biri Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin tələbəsi Habil Əzizov olub. Urban şəhidin əmisi oğlu Vüqar Əzizovla söhbət edib o qanlı gecədə nələrin baş verdiyini öyrənib.
Habil harada anadan olmuş və böyümüşdür?
Habil mənim əmim oğlu idi. Biz bir evdə, böyük və mehriban bir ailədə böyümüşdük. Onun altı doğma bacı və qardaşı var.
O, 19 yanvar 1968-ci ildə alman-kolonistləri yaşayan və əvvəllər Qrinfeld adlanan Kalininkənd qəsəbəsində anadan olmuşdur. İndi bu qəsəbə Vurğun adlanır. Orada hələ indi də böyük alman evləri var. Onlardan birində Habilin ailəsi yaşayır.
Orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirən Habil Bakıdakı Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinə daxil olub. İki il Latviyada xidmət edən Habil məzun olduqdan sonra Riqaya köçmək istəyirdi. Yadımdadır, oraların necə gözəl olduğunu, orada necə güclü nizam-intizam olduğunu söyləyirdi.
Qardaşınız necə insan idi?
Mənim o zaman 14 yaşım var idi, qəsəbədə yaşayırdıq. Mən onu çox yaraşıqlı və çox ciddi bir gənc kimi xatırlayıram. Qabil həmişə nizam-intizamı və əzmkarlığı ilə fərqlənirdi, boş vaxt keçirməyi sevmirdi. Ciddi olduğuna görə o, özünə qapılmış insan kimi görünürdü. Bəzən bizə elə gəlirdi ki, Habilin yaşı 21 deyil, daha çoxdur.
Hər şeyin səliqə-sahmanda, öz qaydasında olmasını istəyirdi. Bu, xarici görkəmdə də özünü büruzə verirdi: o, həmişə səliqəli, təmiz və öz görkəminə qarşı diqqətli idi. Özündən kiçikləri həmişə əzizləyir, bizi kinoya aparırdı, şirniyyat alırdı.
Yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Habil küçəyə nə üçün çıxmışdı?
Kalininkənddən Bakıya gəlmiş Habil sessiya müddətində dayısının evində yaşayırdı.
Həmin gün, yəni yanvarın 19-da, onun 22 yaşı tamam olurdu. Ad gününü əmisi oğlu Azər ilə qeyd etdi, sonra isə uşaqlar atəş səsi eşitdikləri üçün Salyan kazarması istiqamətində getdilər. Bu, Habilin xüsusiyyəti idi - o, günahsız insanların öldürülməsinə biganə qala bilməzdi.
Azər evə gələnədək heç kəsin Habilin başına gəldiklərindən xəbəri yox idi. O, hər yerdən atəş səsi gəldiyini, Habili itirdiyini və başına nə gəldiyini bilmədiyini qışqırdı. Özü də çətinliklə canını qurtarıbmış: tank insanları əzən zaman kanalizasiya lyukuna düşübmüş.
O zaman, az qala, əmimiz İsgəndəri də güllələmişdilər: onu və digər günahsız insanları edam üçün divara söykəmişlər, lakin atəşi ayaqlarına və havaya açmışlar. Bir ay şok keçirmiş əmim bir neçə ay sonra xərçəngdən vəfat etdi.
Ailəniz Habilin ölümünü haradan bildi?
Habilin ölüm xəbərini biz 24 yanvarda aldıq. O gecə Habil güllələnmiş və tankla əzilmişdi. Cəsədi Semaşko xəstəxanasının meyitxanasında idi, amma onu oradan çıxarmaq heç də asan deyildi. Habilin atası oğlunun cəsədini almaq üçün Bakıya getdi və keçmək üçün keçid məntəqələrinin hər birində pul ödəməli oldu.
Dəfn mərasimində 10 min nəfər iştirak etdi - Ağstafa və Qazax rayonlarından Habilin xatirəsini yad etmək üçün çoxlu sayda insan gəldi. O, Ağstafa rayonundan yeganə şəhid idi: insanların güllələnməsindən əvvəl Vaqif Səmədoğlu bütün Ağstafa və Qazax xalqını küçələri tərk edərək evlərinə getməyə çağırımışdı. Habil və əmisi oğlundan başqa hamı deyilənlərə əməl edib...
Bu, bütün ailəmiz üçün bir faciə idi. Habil mehriban və gülərüz idi, bütün ailə üzvləri onu sevirdi. Çoxları üçün o, nümunə idi. Mən insanları boş yerə tərifləməyi sevmirəm, amma qardaşım həqiqətən çox yaxşı insan idi. Deyirlər ki, Allah ən yaxşılarını aparır - məncə Habilin bu qədər erkən getməyinin səbəbi məhz budur.
Habil doğma Ağstafa rayonunda dəfn olunub. O, Bakıya tələbə kimi gəlmiş, Bakıdan Vətənə isə şəhid kimi qayıtmışdır....
