Təəssüflər olsun ki, hələ də vətənimizdə depressiya və antidepressantlar barəsində məlumatlar lazım olandan daha az və ifrat səviyyədə yayılmışdır. Yazımda məqsəd bu yanlış fikirləri düzügünlərilə əvəz etmənizə yardımçı olmaqdır.
1. Birinci ve başlanğıc yanlış fikir-depressiya xəstəlik deyil və ona görə də həkimə getməyə, müəlicə olunmağa ehtiyac yoxdur. Bu hal iradə zəifliyi, bekar olmaqdan və ya tənbəllik kimi izah edilir.
Depressiya həyat keyfiyyətini irəli dərəcədə asağı salan, suiqəsd cəhdinə kimi gətirib çıxaran və bir çox somatik xəstəliklərin gedişini ağırlaşdıran ciddi xəstəlikdir. İndi artıq depressiyanı insanlığı əhatə etmiş epidemiya kimi dəyərləndirmək olar.
2. Depressiyadan əziyyət çəkib psixiatra müraciət edirsənsə, dəlisən və dəlixanada yatmalısan.
İlk növbədə onu qeyd etmək lazımdır ki, ruhi xəstə olmaqda və psixiatrik xəstəxanada müalicə almaqda heç bir qəbahət yoxdur. Depressiyalara gəldikdə isə, əgər depressiya çox ağır duruma keçmişsə, insan özünə qulluq edə bilmir, tez-tez suiqəsd barəsində düşünür və ya suiqəsd cəhdi göstərirsə, yeganə çıxış yolu məhz xəstəxana şəraitində müalicədir. Adətən isə, müəlicə ambulator şəraitdə, ümumi profilli poliklinika və xəstəxanalarda qəbul edən və ya özəl klinika, psixoloji mərkəz və kabinetlərdə çalışan psixiatr tərəfindən, anonimlik hüququ qorunaraq, aparılır.
3. Depressiya ömürlük xəstəlikdir. Effektiv və zamanında aparılan müalicə depressiyadan tam sağalmağa imkan verir. Ancaq xəstəliyin gedişinə bioloji, psixoloji, sosial faktorlar təsir etdiyindən, klinik mənzərə çox müxtəlif ola bilər. Ona görə də, hər bir pasient individual olaraq qiymətləndirilməlidir.
4. Antidepressantlar həyat üçün təhlükəlidir. İstənilən dərman qrupu kimi, antidepressantların da bəzi əlavə təsirləri vardır. Ancaq bu təsirlər 5-7 gün ərzində keçirlər. Önəmli olan məqam – dərmanın həkim-psixiatr tərəfindən, ətraflı müayinədən sonra təyin edilməsidir. Belə olan halda, pasientin yaşı, cinsi, fiziki durumu və yanaşı xəstəlikləri də nəzərə alındığından, yan təsirlər minimal səviyyədə olur.
Dahi şairimiz Nizami Gəncəvinin bir misrası dərman təyininə də tam uyğun gəlir:
“Bir inci saflığı varsa da suda, Artıq içiləndə dərd verir su da”.
Yan təsir məqamı isə özü də incələnməlidir. Çünki, yuxu pozuntuları, çəkinin artması və ya azalması, cinsi istəyin azalması halları depressiyanın tez-tez verdiyi sıxıntılardır. Dərmanın yan təsiri kimi, bu əlamətlər bir həftə müddətində keçib-gedir. Müalicə olunmayan depressiya zamanı isə illərlə uzanaraq, sağlamlığa çox ciddi ziyan verə bilir.
5. Antidepressantlar asılılıq yaradır. Ən məzəli fikirlərdən biri! Antidepressantlar fizioloji asılılıq yaratmır. Eyni zamanda, narkomaniya və oyun asılılığının fonunda yaranan depressiyalar zamanı asılılıqların müalicəsində geniş istifadə olunur.
6. Antidepressanları pasient özünə təyin edə bilər. Burada antidepressantların mütləq həkim-psixiatr tərəfindən təyin olunması unudulmalı deyil. Antidepressantlar qrupunun təsirinə və göstərişlərinə görə, dərman individual olaraq, pasientin ətraflı müayinəsindən sonra təyin olunur. Xüsusi qeyd – psixoloqlar, qonşular, aptek işçiləri və ya xəstəni real durumda müayinə etmədən antidepressantlar təyin edilə bilməz!!!
7. Antidepressanların qebulunu istənilən vaxt dayandırmaq mümkündür. Adətən, iki səbəbdən antidepressantların qəbulu özbaşına dayandırılır. İlk səbəb antidepressant qəbulunun ilk günlərində yaranan əlavə təsirlər ola bilər. Bu hal depressiya ilə yanaşı təşvuş pozuntusu olan pasientlərdə qorxu səbəbindən baş verir. Digər səbəb isə qəbulun ilk ayından sonar durumun xeyli yaxşılaşması olur. Əlavə təsirər 5-7 gün müddətində azalır. Müalicənin effektiv olması üçün isə antidepressantların 6 ay – 2 il müddətində qəbuluna ehtiyac vardır. Məhz bu halda uzunmüddətli sağalma əldə etmək mümkündür.
Dərmanların özabşına kəsilməsi aparılan müalicəni faydasız etməklə yanaşı, simptomların geri qayıtmasına gətirib çıxarır. Dozalanma, qəbul vaxtı və qaydası, dərmanın kəsilməsi ilə bağlı istənilən məlumatı psixiatrınızla müzakirə etməlisiniz.
8. Persen, Valerianka, Dazotu, Sedaflor və digər birki tərkibli preparatlar depressiyanı müalicə edir. Bu düşüncələrin əsasında otların daha ziyansız və təbii tərkibdə olması fikri durur. Tədqiqatlar bu qrup dərmanların qəbulunun mənasız olduğunu və müalicəvi effektə malik olmadığını göstərir. Sadəcə, boş pul itkisidir.
9. Antidepressantların qəbulu normal hissləri öldürərək, insanı robot və ya zombiyə çevirir. Depressiya və təşviş nəticəsində əmələ gələn patoloji hissləri aradan qaldıraraq, tam əksinə, insanın normal əhval-ruhiyyəsini bərpa edir, onun normal həyata dönməsinə və həyat sevincinin qayıtmasına kömək edir.
Yekunda, tibbi məsələ və problem zamanı məsləhəti yalnız mütəxəssislərdən almağı məsləhət gorərdim. Özünüz və ya yaxınlarınızda depressiya haqqında düşünürsünüzsə, vaxt itirmədən psixiatra müraciət edin, effektiv və zamanında yardım alın!
Psixiatr Əziz Mustafayev.
