Hər bir valideynin qarşısında belə bir sual dayanır: uşağa peyvənd etmək lazımdırmı? Bu gün ən qorxulu suallara həkim-pediatr Regina Nematova cavab verir.

Əgər peyvəndlərin əsas məqsədi uşağı ağır xəstəliklərdən qorumaqdırsa, nəyə görə onlar fəsadlara səbəb olur?

Bunun belə olmadığı haqda uzun müddət danışmaq olar. Yaxud, peyvəndlər və ən çox istifadə olunan dərman preparatlarından sonra əmələ gələn fəsadların müqayisəli statistikasını göstərmək olar. Sadəcə müqayisə.

• Anafilaktik şok ( peyvənd zamanı 1 000 000 haldan 1-də və penisilin və sefalosporin qrupu antibiotiklərin istifadəsi zamanı 5 000 haldan 1-də);
• Qıcolmalar (0.03% peyvənddən və 2% venadaxili penisilin istifadəsi zamanı);
• Trombositlərin miqdarının azalması ( 0.002% peyvənddən və 25% dərman mənşəli trombositopeniya).

Ağırlaşma hallarının peyvənd istifadəsinə nisbətən çox olduğunu bilərək, hər dəfə antibiotiklərdən istifadə zamanı valideynlər fəsadlaşma riskini nəzərə alırlarmı?  

Hansı uşaqlarda ağırlaşmaların inkişafı mümkündür? Bunu əvvəlcədən bilmək olarmı?

Valideynlərin çoxu AKDS peyvəndindən sonra uşağın ayağındakı şişkinlik və ağrını fəsadlaşma hesab edərək, ondan şikayət edirlər. Əslində isə bu, fəsad deyil, peyvənddən sonrakı reaksiyadır. Bu, normal haldır. Bəzi peyvəndlərin tərkibində alüminumun az həll olan duzları var ki, onlar antigeni öz ətrafında saxlayaraq, güclü immun cavabı formalaşdırırlar. Yerli reaksiyanın səbəbi də məhz budur. Canlı vaksinlərin yaratdıqları fəsadlar isə başqa məsələdir. Bunlar ya qıcolma, ensefalopatiyalar, ya da hər-hansı genetik xəstəliklərin başlanmasıdır. Amma belə fəsadların olması gemom səviyyəsində hansısa “nasazlığın” olduğundan xəbər verir. Müəyyən edilib ki, peyvənddən sonra ensefalopatiya fəsadı yaşayan uşaqların əksəriyyətində SCN1A geninin mutasiyası var. Bu zaman fəsada peyvənd deyil, onun səbəb olduğu yüksək temperatur yol açır. Yəni, bu uşaqlar yüksək temperaturlu kəskin resperator xəstəlikdən sonra da həmin reaksiyanı yaşayacaqdılar. Hər halda, əgər sizin övladınızda peyvənddən sonra spesifik fəsad müşahidə olunursa, bu, immundefisit vəziyyəti haqda narahat olmaq üçün ciddi səbəbdir.

O zaman, bütün uşaqlar peyvənddən öncə immunitetin vəziyyətini yoxlayan analiz versələr yaxşı olmazmı?

Məntiqli sualdır. Məsələ burasındadır ki, immunoqramma immundefisit vəziyyətlərin aşkarlanmasında heç bir yardım göstərmir. Bundan ötrü daha dərin müayinələr aparılmalıdır. İmmundefisit vəziyyətlərin sayı isə az deyil. Həm də, söhbət ölü vaksinlərdən gedirsə, bu, tamamilə lazımsız müayinədir. Canlı vaksinlərlə isə məsələ tamamilə fərqlidir. İlk yaşında uşağa qızılca, məxmərək və parotitə qarşı canlı peyvənd vurulur. Bir yaşında uşaqda immundefisitin bu və ya digər əlamətləri biruzə verir və bu da peyvənd üçün əks-göstəriş olur. Valideynlərin diqqətini bir məsələyə yönəltmək istərdim. İmmun çatışmazlığı uşağın ildə 10 dəfə zökəm olması demək deyil, bu, pediatrın diqqət yetirəcəyi ağır, xarakterik simptomlardır. 

Bəzi analar deyirlər: “Mən uşağımı ana südü ilə böyüdürəm və bu onu bütün infeksiyalardan qoruyur”. Bu fikir doğrudurmu?  

Ana südünün tərkibində çoxlu faydalı maddələr var. Əgər ana uşaq olmazdan əvvəl infeksion xəstəliklər keçiribsə, onun anticisimləri uşağa keçəcək. Lakin bu anticisimlərin təsir müddəti qısadır. Məsələn, əgər ana göyöskürək keçiribsə, onun anticismləri kifayət etmir və hamiləliyin 2-ci yarısında peyvənd həyata keçirilir. Bir sıra ölkələrdə bu qayda tətbiq olunur. 

Peyvəndlərin tərkibində yüksək toksikliyə malik maddələrin olduğu doğrudurmu?

Peyvəndlərin tərkibi vaksinasiyaya qarşı olan insanların ən sevdikləri müzakirə mövzusudur. Hətta oksigen belə toksiki ola bilər, hər şey qatılıqdan asılıdır. Bəzi peyvəndlərin tərkibində olan civə hətta peyvənd olunmamış, yeni doğulmuş uşağın qanında belə 0.1-4.5 nq/ml miqdarında mövcuddur. Peyvəndlərin tərkibində isə civə etil birləşməsi şəklindədir ki, o da orqanizmdə toplanmır, tez bir zamanda xaric olunur.

Civənin autizmlə əlaqəsi necə? Bu ki sübut olunub.

Kim tərəfindən? Harada? Nə zaman? Tam əksi isə (yəni autizmlə civənin əlaqəsizliyi) 2010-cu ildə sübut olunub və Lancet jurnalında dərc olunub. Daha bir qeyd: ABŞ-da artıq 10 ildir ki, civə komponenti olmayan peyvəndlər istehsal olunur. Buna baxmayaraq, orada autizmli uşaqların sayı dayanmadan artır. (Swanson N.L. The deterioration of health in the United States, 4/24/2013).

Qripə qarşı peyvənd olunmağa dəyərmi?

Bu, əhali arasında ən az yayılmış vaksinasiya növüdür. Çox vaxt istənilən tənəffüs yolları infeksiyasını qrip adlandırırlar. Əslində isə, onlar tamamilə farqli xəstəliklərdir. Qrip – ağırlaşma zamanı ölümlə nəticələnə biləcək xəstəlikdir. Peyvənd isə bir illik immunitet yaradır və siz qorxmadan ondan istifadə edə bilərsiniz.

Düşünürəm ki, valideynlər uşaqlarının sağlamlığına aid düzgün seçim edəcək və heç vaxt bu seçimlərinə görə peşman olmayacaqlar.

Dünyadakı bütün uşaqlara sağlamlıq arzulayıram!

AR Səhiyyə Nazirliyinin saytında dərc olunmuş mütləq peyvəndlərin siyahısı

Uşaqlarına peyvənd vurdurmaqdan imtina edən valideynlər doğum evində bu haqda ərizə yazmalıdırlar. Əvvəlcə hepatit B-ə qarşı peyvənddən imtina, uşağın 3-5-ci günləri BCG və poliomielit peyvəndlərindən imtina yazılmalıdır. Unutmayın: peyvənddən imtina edərkən, Siz böyük riskə gedir və məsuliyyəti öz boynunuza götürmüş olursunuz.