Azərbaycan Talassemiya Federasiyasının rəhbəri Nailə Quliyeva URBAN.AZ xəbər saytının redaksiyasına müraciət edib. Onun sözlərinə görə, koronavirus pandemiyası talassemiyalı pasiyentlərin həyat keyfiyyətinin qorunub saxlanılmasında özünü çox güclü şəkildə büruzə verir. Vəziyyət fəlakət həddinə yaxındır.

"Azərbaycanda 1500-dən artıq talassemiyalı pasiyent orta hesabla hər 2-3 həftədən bir qan köçürülməsinə ehtiyac duyur. Bu prosedur adətən, Talassemiya Mərkəzində pasiyentlər üçün tamamilə pulsuz həyata keçirilir.
Talassemiyalı pasiyentə köçürüləcək qan 7 gündən çox olmayaraq  donordan götürülməlidir.
Amma koronavirusla bağlı yaranmış panika səbəbindən donorlar qan verməyi dayandırmışlar. Bu isə sadəcə pasiyentlərin ölümünə gətirib çıxara bilən bir bəladır.
Bütün sağlam insanları bizə yardım etməyə çağırırıq: qanvermə prosesi Mərkəzi Qan Bankında tamamilə steril şəraitdə aparılır. Siz hər hansı riskə məruz qalmırsınız. Uşaqlarımıza həyat bəxş edin!"

Hazırda Azərbaycanda neçə talassemiyalı pasiyent vardır?

Talassemiyalı pasiyentlərin sayı 1500-dən çoxdur.

Siz söylədiniz ki, talassemiyalı pasiyentlərə hər 2-3 həftədən bir qan köçürülməlidir. Onlar qanı pulsuz əldə edirlər?

Bəli, Azərbaycanda bütün talassemiyalı pasiyentlərə Talassemiya Mərkəzində qan pulsuz köçürülür. Onların hər birinin riayət etməli olduğu müəyyən qanköçürmə qrafiki vardır. Talassemiyalı pasiyentləri qanla təmin etmək üçün biz daim ölkədə  donorluğun təbliğatını aparır, müxtəlif təşkilatlarda və özəl şirkətlərdə korporativ qanvermə aksiyalarını təşkil edirik.

Hazırda pandemiya səbəbindən insanların kütləvi surətdə toplaşması qadağan edilib və onlara evdən işləmək tövsiyə olunur. Martın əvvəlindən etibarən planlaşdırılmış qanvermə aksiyaları ləğv edildi. Biz talassemiyalı pasiyentlər üçün donorların və nəticə etibarilə, həyati vacib qanın olmaması kimi çox pis bir vəziyyətlə qarşılaşdıq.

O zaman sosial şəbəkələrdə yardıma dair çağırış ilə elanlar yazmağı qərara aldıq. Bununla belə, son üç gün ərzində elanlara baxmış 26 min insandan cəmi bir neçə nəfəri qan verib. Sosial şəbəkə istifadəçiləri həqiqətə uyğun olmayan qəribə şərhlər yazırlar: guya qan satılır, qanvermə təhlükəlidir və sair. 

Vəziyyət çox mürəkkəbdir və onun nə qədər davam edəcəyini bilmirik. Biz sadəcə nə edəcəyimizi bilmirik... Qan – süni şəkildə istehsal oluna bilməyən unikal üzvi materialdır. Qanın yeganə mənbəyi donordur. Bu isə o deməkdir ki, nəinki talassemiyalı pasiyentlər, minlərlə insanın həyatı donorlardan asılıdır.

Talassemiyalı pasiyentlərə 7 gündən gec olmayaraq donordan  götürülmüş qan lazımdır. Bütün şirkətlər bağlı olduğuna görə biz öz aksiyalarımızı həyata keçirə bilmirik. Bizə yalnız hər konkret şəxsə bir xahişlə müraciət etmək qalır: uşaqlarımıza həyat bəxş edin! Qanvermə Mərkəzi Qan Bankında tamamilə steril şəraitdə aparılır. Siz hər hansı riskə məruz qalmırsınız. Qan Bankı sutkada 24 saat ərzində işləyir. Vaxt və imkan tapıb oraya gedin və qan verin. Bu barədə bütün tanışlarınıza danışın ki, onlar da donor olsunlar. Bu, real olaraq talassemiyalı pasiyentlərin həyatını xilas edər.

Hər kəsə qan gərək olduqda, o, belə bir vəziyyətə düşə bilər. 

Uşaqlarımıza həyat bəxş edin!

Qanvermə Mərkəzi Qan Bankında tamamilə steril şəraitdə aparılır.
Siz hər hansı riskə məruz qalmırsınız. Qan Bankı sutkada 24 saat ərzində işləyir.
Vaxt və imkan tapıb oraya gedin və qan verin.
Bu barədə bütün tanışlarınıza danışın ki, onlar da donor olsunlar.
Bu, real olaraq talassemiyalı pasiyentlərin həyatını xilas edər.

Hər bir pasiyentə neçə qram qan köçürülməlidir? Bunun üçün neçə donor lazımdır?

Bu, pasiyentin çəkisindən və yaşından asılıdır. Uşaqlar üçün 1 donor  kifayət edir. Böyüklərə bir qanköçürmə üçün 2 donor tələb olunur.

Hər bir sağlam insan qan verə bilər: kişilər – ildə dörd dəfə, qadınlar isə – ildə üç dəfə. Yaş həddi – 18-65; çəki – ən azı 50 kq olmalıdır.

Qan donorundan bir dəfəyə 450 mq qan götürmək olar. 60 kq çəkiyə malik olan yetkin insanın bədənində təxminən 4,2-4,8 litr qan olduğunu nəzərə alaraq, belə nəticə hasil olur ki, donor öz qanının cəmi 10%-ini verir və bu, tamamilə təhlükəsizdir.

Bununla bərabər, hər bir qanvermə donorun immun sistemini stimullaşdırır, orqanizmdə maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırır. Ardıcıl donorluq miokard infarktı riskini azaldır, insanın ömrünü uzadır. Bundan başqa, donor öz səhhətinin vəziyyətinə daimi nəzarət əldə edir.

Qan vermək gücünüzü əlinizdən almır. Qanvermə – könüllü və təmənnasızdır. Qanvermə zamanı QİÇS və ya digər infeksion xəstəliklərə yoluxma təhlükəsi yoxdur.

Qanvermə donorun immun sistemini stimullaşdırır, orqanizmdə maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırır.

Qan donorluğu üçün əks-göstərişlər hansılardır?

Təbii ki, ağır xəstəliklər. Əgər potensial donorun özünə qan köçürülübsə, əməliyyatlar, tatu və ya pirsinqlər edilibsə, o, yalnız bu prosedurlardan 6 ay sonra qan verə bilər. 

Qan verməzdən əvvəl donorun hemoqlobini yoxlanılır və təzyiqi ölçülür.

Donor qan verdikdən sonra nə baş verir?

Qan əsas virusların yoxlanılması üçün müayinəyə göndərilir, bundan sonra qanın altqrupları yoxlanılır. Daha sonra qan Talassemiya Mərkəzinə göndərilir.

Əgər qanda hər hansı infeksion xəstəlik (QİÇS, hepatit, sifilis) aşkar edilərsə, donora bu barədə məlumat verilir. Belə ki, bu, hər bir donor üçün həm də pulsuz monitorinqdir.

Tez-tez insanlar sosial şəbəkələrdə yazırlar ki, onlara qanköçürmə üçün qanı pulla almaq təklif edilir. Onlar hiddətlənirlər, axı donorlar qanı Qan Bankına pulsuz verirlər...

Mən yalnız talassemiyalı pasiyentlərə qanın köçürülməsi ilə bağlı cavab verə bilərəm: bu prosedur Talassemiya Mərkəzində hər bir pasiyent üçün qrafik üzrə TAMAMİLƏ PULSUZ həyata keçirilir. Mərkəzi Qan Bankı da talassemiyalı pasiyentlər üçün qanı tamamilə pulsuz olaraq verir. Təşkilatımız qanı hansı pasiyentlər üçün aldığını və kimlərə verdiyini yaxşı bilir. Kiməsə qanı pulla almağın təklif edilməsi barədə bizə məlumat verilərsə, biz hər zaman həmin şəxslərin adını və yerini qeyd etməyi xahiş edirik ki, gələcəkdə bu cür natəmiz insanları cəzalandıra bilək. 

Özəl klinikalar qanı öz pasiyentlərinə pulla sata bilərlər. Klinikalar özləri qanı pulla alırlar və buna görə də satırlar. Özəl klinikanın pasiyenti özü donorlar tapa bilər və bu halda o, heç bir ödəniş etməli olmur. Bu, qanuni bir prosesdir. 

Yeri gəlmişkən, bir dəfə Türkiyədə həkimlərdən biri mənə xəbərdarlıq etmişdi ki, mən heç vaxt qana görə donora pul ödəməyim. Axı, insanın öz qanını satacaq qədər pula ehtiyacı varsa, deməli, o, ehtiyac içində yaşayır. Bu isə o deməkdir ki, o, lazımi dərəcədə qidalanmır və onun immun sistemi zəifdir. Qan vermək onun səhhətinə zərər vura bilər. Onun qanı da talassemiyalı pasiyentlərə lazım olan dərəcədə hemoqlobinlə zəngin olmayacaqdır.

Talassemiyalı pasiyentə vaxtında qan köçürülməsə, nə olar?

Hemoqlobinin səviyyəsi aşağı düşəcək, pasiyentin vəziyyəti pisləşməyə başlayacaqdır. Daxili orqanlar yüklənəcək: qaraciyər və dalaq böyüyəcəkdir. Sonra isə biz sadəcə olaraq, pasiyenti itirəcəyik... ƏIbəttə ki, bu proses iki-üç gün ərzində baş vermir, ancaq hər halda sağlamlığa çox ciddi təsir göstərir. Bəzən pasiyentlər KRVİ və ya digər xəstəliklər səbəbindən qanköçürmə prosedurlarını ötürürlər, çünki bu dövrlərdə onlara qan köçürmək olmaz. Bununla belə, hemoqlobinin səviyyəsini qaldırmaq üçün sonradan onlara ikiqat doza köçürülməsi zəruridir.

Talassemiya – hemoqlobinin tərkibinə daxil olan peptidlərin sintezinə cavabdeh olan genlərin mutasiyası zamanı yaranan irsi qan xəstəliyidir.

Talassemiyalı pasiyent qan köçürülmədən nə qədər yaşaya bilər?

Maksimum bir ay. Hətta bir aydan sonra ona qan köçürülsə də, artıq orqanizmə böyük zərər vurulmuş olacaqdır.

Əgər qan hər zaman vaxtında köçürülərsə, talassemiyalı pasiyent normal həyat tərzi keçirə bilərmi? Bu xəstəliklə nə qədər yaşamaq olar?

Düzgün qulluq və müalicə zamanı talassemiyalı pasiyent uzun və xoşbəxt bir ömür sürə bilər. Evlənə / ərə gedə və sağlam uşaqlara sahib ola bilər. Dünyada ən yaşlı talassemiyalı pasiyentlərin yaşı 60-dan yuxarıdır. 

Hazırda, koronavirus pandemiyası dövründə siz qanköçürmə üçün qan çatışmazlığı problemi ilə üzləşmisiniz. Bu cür problemlər adətən, müşahidə edilmir ki?

Əlbəttə, Azərbaycanda vaxtaşırı surətdə qanvermə ilə bağlı problemlər müşahidə edilir. Yay mövsümündə insanlar məzuniyyətə gedir, Ramazan ayında insanlar öz oruclarını pozmaq istəmirlər və sair. Bu məqamlarda bizim üçün çox çətin olur. Ancaq  əksər hallarda aksiyalarımız talassemiyalı pasiyentləri qanla təmin etməyə imkan verir.

Aşura günü minlərlə insan ölkəmiz üçün heç lazım olmayacaq həcmdə qan verir. Axı, ən əsası ‒ sadəcə qan vermək deyil, ən əsası odur ki, qan pasiyentlərin rifahı naminə sərf olunsun, həyatlarını xilas etsin. Biz insanlara çatdırmağa çalışırıq ki, nəinki Aşura günü, eləcə də Ramazan ayının 30 günü ərzində qan vermək olar.

Siz hansı təşkilatlarla daimi əsasda əməkdaşlıq edirsiniz?

Qanvermə prosesinə ilk əvvəl Vergilər Nazirliyi, sonradan SOCAR-ın bütün bölmələri, İqtisadiyyat Nazirliyi və bir çox banklar qoşuldu.

Vaxtilə biz Heydər Əliyev Sarayında Murad Dadaşovun aparıcılığı ilə "Sən də bir möcüzə yarat" adlı konsert təşkil etdik. Bu tədbirdən sonra minlərlə insan donor olmaq üçün bizə müraciət etdi. Aydındır ki, bu cür tədbirlər mümkün qədər çox olmalıdır, lakin insanların kütləvi surətdə toplaşmasının qadağan edildiyi hazırkı vəziyyətdə biz yalnız hər bir insana ayrı-ayrılıqda müraciət edə bilərik.

Hazırda donor olmaq və talassemiyalı pasiyentlərə köçürülməsi məqsədilə qan vermək üçün hara müraciət etmək lazımdır?

Bizə – Azərbaycan Talassemiya Federasiyasına zəng edin, biz ətraflı məlumat verəcək və Mərkəzi Qan Bankında qanvermə vaxtını təyin edəcəyik.

Əlaqə nömrəsi: +99450 607 88 66

İnsanlar birbaşa olaraq Qan Bankına müraciət edə və talassemiyalı pasiyentlər üçün qan vermək istədiklərini söyləyə bilərlər. Özünüzlə şəxsiyyət vəsiqənizi və ya sürücülük vəsiqənizi və yaxud xarici pasportunuzu götürün. Qan verdikdən sonra sizə arayış verilməlidir. Biz, qanın talassemiyalı pasiyentlərə verilməsinə nəzarət edə bilmək üçün bu arayışların surətlərini bizə göndərməyinizi xahiş edirik.

Qan Bankının ünvanı: Bakı şəhəri, Mirəli Qaşqay küçəsi, 87
Qaynar xətt: 907

Qanvermə proseduruna sərf edilmiş bir saat – bir həyat deməkdir!

Qanvermə prosesi:

Qan verməzdən əvvəl yaxşıca yemək tövsiyə edilir, lakin yağlı yeməklər qəbul etməyin. Qan verməzdən əvvəl bir saat ərzində alkoqollu içkilər qəbul etmək və siqaret çəkmək olmaz. Qan verməzdən əvvəl 48 saat ərzində aspirin qəbul etmək olmaz.

Potensial donorlar əvvəlcə sağlamlıq barədə suallardan ibarət anketi doldurur və seçim müsahibəsindən keçirlər.
Növbəti mərhələdə kiçik bir tibbi müayinə aparılır, qan təzyiqi, nəbz ölçülür və anemiya üzrə sınaq (hemoqlobinin yoxlanılması) yerinə yetirilir.
Əgər siz qan verə bilərsinizsə, o zaman:

• Sizin qolunuz antiseptiklə işlənilir.
• Qanın götürülməsi yeni steril birdəfəlik iynə ilə həyata keçirilir.
• Donordan 450 ml qan götürülür.
• Sonra donor daha 15 dəqiqə oturaq vəziyyətdə qalır və ona isti və şirin içkilər təklif

Bütün proses adətən, bir saatdan da az vaxt aparır. Qan verdikdən sonra orqanizmdə maye bir neçə saat ərzində bərpa olunur.

Ukraynanın Azərbaycandakı səfiri və xanımı Bakıda talassemiyalı uşaqlar üçün qan veriblər

Sizin donorluq sahəsində fəaliyyətiniz nədən başladı?

1999-cu ildə oğluma "talassemiya" diaqnozu qoyuldu. O dövrdə Azərbaycanda bu xəstəliklə bağlı vəziyyət çox pis idi: pasiyentlər düzgün müalicə almırdılar. Oğlum həyatla ölüm arasında idi. Həkimlər dedilər ki, o, çox yaşamayacaq: "Qan köçürə bilərsiniz, amma talassemiyalı pasiyentlər 10 yaşa qədər yaşayırlar". O vaxt mən xeyriyyə təşkilatının köməkliyi ilə oğlumla birlikdə Türkiyəyə getdim. Mən Türkiyədə şahidi oldum ki, talassemiyalı pasiyentlər – artıq yetkin insanlardır, onlar universitetlərdə təhsil alır, işləyir, ailə qurur, tamamilə sağlam övlad sahibi olurlar və onda özümə söz verdim ki, ölkəmizdə bu xəstəliklə bağlı vəziyyəti dəyişməliyəm. Həmin ərəfədə ölkəmizdə təxminən 400 talassemiyalı uşaq müalicə olunurdu.

O vaxt oğlum 4 yaş yarımlıq idi. İndi onun 25 yaşı var. O, işləyir, evlidir, adi həyat tərzi keçirir.

Türkiyədən Azərbaycana qayıtdıqdan sonra mən talassemiyalı pasiyentlərə və onların ailələrinə yardım edən təşkilata rəhbərlik etməyə başladım. Atdığım ilk addım – Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə və Birinci xanım Mehriban Əliyevaya yazılı müraciət etmək oldu. 2005-ci ilin fevral ayında Heydər Əliyev Fondu tərəfindən "Talassemiyasız həyat naminə" adlı dəyirmi masa təşkil olundu, bu tədbirdə mən "Uşaqlarımıza ikinci ev bəxş edin" müraciəti ilə çıxış etdim. Axı, talassemiyalı pasiyentlərin həyatı xəstəxana divarları arasında keçir. Müraciətimizə cavab verdiyi və bütün təşkilatları talassemiyalı pasiyentlərə hər hansı yardımı göstərməyə çağırdığı üçün Mehriban xanıma minnətdaram. O, həmçinin Azərbaycanda Talassemiya Mərkəzinin inşa edilməsinə dair göstəriş verdi. Talassemiya Mərkəzi 2009-cu ildə tikildi. Dəyirmi masa keçirildikdən sonra bir çox təşkilatlar bizə yardım etməyə başladı. 

Öz müraciətimdə mən Azərbaycan xalqı arasında təmənnasız qanvermə üzrə təbliğatın aparılmasına görə məsuliyyəti öz üzərimə götürdüm. Mən korporativ donorluğu təşviq etməyə başladım – bu aksiyalar zamanı şirkətlər öz əməkdaşları arasında Donor günü keçirirlər. Biz təşkilata müraciət edirik, prinsipi izah edirik, donorluq barədə bütün informasiyanı təqdim edirik. Daha sonra biz şirkəti ziyarət edir, qanvermə üçün şəraiti qiymətləndiririk, çünki qanvermə prosedurunun aparılacağı otaq təmiz və yaxşı işıqlandırılmış olmalıdır. Tarixləri təyin edirik və Qan Bankı öz səyyar briqadalarını göndərir. Hər şeyin qaydasında olub-olmadığını yoxlamaq üçün biz də həmin yerdə  oluruq.

2014-cü ildə biz regionlara da diqqət yetirəcək bir təşkilat yaratmaq qərarına gəldik, çünki talassemiyalı pasiyentlər ölkənin hər yerində var – beləliklə, Azərbaycan Talassemiya Federasiyası yaradıldı. Bakıdakı Talassemiya Mərkəzi bütün pasiyentləri qəbul edir, amma biz başa düşürük ki, böyük məsafələr qət edib digər şəhərlərdən Bakıya gəlmək pasiyentlər üçün çətindir.

Əslində, qan təkcə talassemiyalı pasiyentlərə lazım deyildir. İnsanların təcili qan köçürülməsinə ehtiyac duyduqları müxtəlif hallar mövcuddur: doğuşlar, əməliyyatlar, qəzalar... Buna görə də donorluq – hər bir cəmiyyət üçün çox vacibdir. Bu – insanlara şüurlu yardımdır.

Biz Azərbaycanın hər bir sakininə bir xahişlə müraciət edirik: donor olun – həyatı xilas edin! Qan donorlarımızın sayəsində talassemiyalı uşaqlarımız məktəbə gedə, dostları ilə oynaya və gələcək üçün planlar qura bilirlər. Minlərlə ailə adından uşaqlarımıza özlərinin bir hissəsini bəxş edən insanlara dərin minnətdarlığımızı və təşəkkürümüzü bildiririk. Biz inanırıq ki, insanlar bizi hər zaman dəstəkləyəcəklər.

Qan donoru olmaq üçün 7 səbəb

• Heç bir şey insan qanını əvəz edə bilməz.
• Hər iki saniyədən bir dünyada kimsə donor qanına ehtiyac duyur.
• Qanvermə – sadədir, təhlükəsizdir və həyatı xilas edir.
• Əgər əhalimizin sadəcə 1%-i təmənnasız qanvermə prosesinə cəlb edilərsə, yaxın gələcəkdə donor qanının çatışmazlığı problemi həll ediləcəkdir.
• Komponentlərinə ayrılmış hər bir qan torbası (ölçü vahidi – 0,5 litr) üç insana kömək edir.
• Siz kiçik bir tibbi müayinədən keçəcəksiniz (qan təzyiqinin, hemoqlobinin səviyyəsinin ölçülməsi, qan qrupunun təyin edilməsi).
• Verilmiş hər bir qan 4 sınaqdan keçirilir. Beləliklə, Siz QİÇS virusu, B və C hepatitləri və sifilis üzrə sınaqlarınızın nəticələrini öyrənə bilərsiniz.